Người mù sờ voi và sự bất toàn của giác quan
Ngày xưa, có 1 đám người mù, từng nghe nói về con voi nhưng chưa thấy. Một hôm, có con voi đi qua làng. Anh nải cho phép đám mù được sờ voi thoải mái. Anh thứ nhất thuật lại: Các bác ạ! Lạ quá, nếu không phải chính tay tôi sờ thì tôi không thể nào tin được, con voi hệt như cái cột nhà!. Anh thứ 2 nói: Bác bảo sao? Con voi còn lâu mới giống cột nhà, nó giống cây chổi chứ. Anh thứ 3 nói: Tôi thấy nó giống cái quạt mo. Anh thứ 4 nói: Tôi cho rằng nó giống cái chum tương. Anh thứ 5: Hừm, mắt với chả mũi . Tôi thì thấy nó như cái ống điếu. Anh thứ 6: Đồ ngu, vừa đui vừa ngốc... con voi chẳng khác cái sừng trâu, tưởng tượng vớ vẩn. Tức thì cả bọn nhao nhao, lăn xả vào nhau đánh, thụi, cào, cấu... Ai cũng cho là mình đúng còn người kia đều là sai cả. Kết quả là anh chàng nào cũng bị nện một trận đích đáng.
Xin đúc kết 3 bài học lớn từ câu chuyện nổi tiếng "người mù sờ voi", chắc nhiều người biết, nhất là những ai nghiên cứu Đạo Phật:
* Bài học 1: Góc nhìn. Khi tìm hiểu cùng 1 sự vật, mỗi người có 1 góc nhìn và thu nhận thông tin khác nhau, sẽ thấy sự vật không giống nhau. Do đó, cần biết tôn trọng, lắng nghe, trao đổi, ko áp đặt suy nghĩ cá nhân, ko phủ nhận người khác. Bộ phận của con voi không phải là con voi. Cần học cách nhìn tổng thể.
* Bài học 2: Cách nhìn. Hình ảnh "người mù" minh hoạ cho sự bất toàn của giác quan, không nhận thức được bản chất. Dù bạn hoàn toàn bình thường, có thể nhìn- nghe-ngửi-nếm-sờ thấy 1 sự vật, bạn cũng không biết bản chất của nó. Chỉ khi con người giác ngộ mới thật sự hiểu bản chất sự vật. Cần học cách nhìn bản chất.
* Bài học 3: Chuyển đổi. Có 1 từ khác để gọi con voi, đó là "tượng". Hiểu tượng là mức khái quát cao nhất trong nhận thức bằng giác quan của con người. Cần chuyển từ cách nhìn "hình" sang nhìn "tượng". Có lẽ vì thế mà thế giới văn minh rất thích dùng "biểu tượng" và sẵn sàng bỏ tiền và công sức để xây dựng "biểu tượng" cho quốc gia, địa phương, doanh nghiệp, sản phẩm và cá nhân...
(Phan Tất Thứ. facebook.com/phantatthu).